Η οικογένεια Καλλέργη στη Μάνη.
H ιστορική οικογένεια των Καλλέργηδων κατάγεται από τη Κρήτη και προέρχεται από το γένος των Φωκάδων.
Πριν 350 περίπου χρόνια κάποιοι Καλλέργηδες από τη Γωνιά Ρεθύμνου της Κρήτης ήλθαν και ρίζωσαν στη Μάνη και έφτιαξαν το χωριό Γωνέα του Κότρωνα.
Σε αυτό το χωριό δημιουργήθηκαν από την οικογένεια αυτή με τα χρόνια που πέρασαν 15 κλάδοι.
Η Γωνέα, οικισμός της κώμης του Κότρωνα της περιοχής Τευθρώνης του δήμου Ανατολικής Μάνης είναι ο τόπος καταφυγής κλάδου της οικογένειας των εκ Κρήτης Καλλέργηδων. «Γύρω στα 1620μ.Χ. ήρθε ο Δημήτριος Καλλέργης στη Γωνέα με το γιό του Γεώργιο και τον αδελφό του Σιγούντο και το συγγενή του Γουρδούρο». (Κάσση Κυριάκου: Μοιρολόγια της Μάνης, τόμ.Β΄
σελ. 172 -- Από την έκδοση Γιάννη Λεκκάκου, Μάνη Ερανίσματα)
σελ. 172 -- Από την έκδοση Γιάννη Λεκκάκου, Μάνη Ερανίσματα)
Από τη Γωνέα της Κρήτης στη Γωνέα της Μάνης:
Ο θρύλος της εγκατάστασης της οικογένειας Καλλέργη
Διήγηση του Ευθυμίου Καλλέργη--μεσήλικα αγρότη, απόφοιτου 6ταξίου Γυμνασίου (μονίμου κατοίκου Κότρωνα).
Επί Ενετοκρατίας, έφτασε στον Κότρωνα της Μάνης ένας φυγόδικος Κρητικός καλούμενος Καλλέργης. Ένα έγκλημα του, στον τόπο του, τον ανάγκασε σε αυτοεξορία. Με κάποιο βαπόρι έφτασε στο Γύθειο κι από κει στο μετέπειτα χωριό Γωνέα, πάνω από τον Κότρωνα της Προσηλιακής Μάνης.
Η εγκατάστασή του επετράπη ακριβώς εκ του γεγονότος ότι ήταν Κρητικός. Όμως οι ντόπιοι τον ονόμαζαν «κοπέλλι» και «φερτό» μ' όλα τα συνεπακόλουθα αυτού του «τίτλου», θεωρείτο πάντα παρακατιανός και έτσι έπρεπε να εκτελεί αναντίρρητα κάθε θέλημα ή προσταγή των αφεντάδων της περιοχής. Τελικά κατάληξη των δοκιμασιών που πέρασε και χάρη στην τιμιότητά του και στην καλή διαγωγή που έδειξε έγινε ισότιμα δεκτός στην τοπική κλειστή κοινωνία.
Τόσο μάλιστα, ώστε ένας από τους επιφανείς της περιοχής, από την τοποθεσία «Ραζί»,
(πάνω από τον Κότρωνα) του έδωσε την κόρη του, για γυναίκα του.
Την ημέρα του γάμου, που το γλέντι είχε ανάψει από τους χωριανούς, έφτασαν δύο γυρωλοί με τις πραμάτειες τους (χρυσαφικά και ανάχρες). Μέρα μεγάλης γιορτής και τους καλοδέχτηκαν κατά το πατροπαράδοτο της μανιάτικης φιλοξενίας. Τους έβαλαν κρασί και φαΐ και τους έμπασαν στο χορό.
«Μπάτε όλοι στο χορό
τώρα που βρήκατε καιρό,
γιατί αύριο παντρευόσαστε
και νοικοκυρευόσαστε.
Δε θα σας αφήνουν οι άντρες σας,
να πάτε στις μανάδες σας,
δε θα σας αφήνουν τα μωρά
να πάτε όπου είναι η χαρά.
Δεν θα σας αφήνει ο πεθερός
να πάτε κει πού ναι ο χορός.
Δεν θα σας αφήνει η πεθερά
να πάτε στη μανογενιά.
-Τους άντρες τους μεθύζουμε
και τους αποκοιμίσουμε
και τα μωρά τα δέρνουμε
μαζί μας δεν τα παίρνουμε.
Και τον κακό τον πεθερό
τον κάνω ότι θέλω εγώ.
Και την κακιά την πεθερά
την (ε)πετάμε στη φωτιά».
Στην αντιστροφή του τραγουδιού απ' τους παριστάμενους στο «μπάτε όλοι στο χορό» ένας από τους γυρωλούς άνοιξε για πρώτη φορά το στόμα του, κι είπε κάτι στη γλώσσα του.
Έντρομος ο γαμπρός Καλλέργης κατάλαβε το συμπλήρωμα του στίχου: «Μπάτε όλοι στο χορό και το βράδυ στο γυαλό»! Μπήκε αμέσως στο νόημα, ότι οι γυρωλοί δεν βρέθηκαν τυχαία στον τόπο τους, αλλά αποτελούσαν μέλη κάποιου πειρατικού πλοίου το οποίο είχε φτάσει στα χωριά της Μάνης με σκοπό να φονεύσει και να λεηλατήσει τον ντόπιο πληθυσμό. Στην ταραχή του πάνω και δεδομένου του ότι το γλέντι βρισκόταν στο αποκορύφωμά του και ότι η ώρα είχε σημάνει, πήρε με τρόπο τη Μανιάτισσα γυναίκα του πέρασε το ρέμα και ξενύχτησε σε μια σπηλιά.
Το ίδιο βράδυ, ο γιαλός είχε πραγματικά γεμίσει πειρατές, που ανηφόρισαν στο «Ραζί» και το μακέλεψαν. Το άλλο πρωί ξαναμπήκαν στα καράβια κι έφυγαν.
Ο Καλλέργης με τη γυναίκα του είχε γλυτώσει παρά τρίχα και συνειδητά ή ασυνείδητα είχε ανταποδώσει όλες εκείνες τις δοκιμασίες, που είχε περάσει, όταν πρωτοήρθε στο χωριό. Εγκατεστάθη πάνω από το «Ραζί» σε μια τοποθεσία που την ονόμασε Γωνέα (μετέπειτα χωριό, εγκατελειμμένο σήμερα!)τιμητικά από την ιδιαιτέρα του πατρίδα τη Γωνιά των Σφακίων Κρήτης. Έχτισε το αρχοντόσπιτο του τόπου κι έγινε μέγας και τρανός στην περιοχή. Φέρεται μάλιστα και ο ιδρυτής και παλιότερος κάτοικος της κοινότητας Κότρωνα...
Απ' αυτή τη γενιά έλκω και εγώ την καταγωγή μου....
Από την σελίδα του Γ. Βενιζελέα www.mani.org.gr , Επιμέλεια: Γεωργία Π. Δημακόγιαννη
Οι Καλλέργηδες λόγω των ίδιων ονοματικών και πατρωνυμικών στοιχείων προς διάκριση τους απέκτησαν παρεπώνυμα, ως συνηθίζεται στη Μάνη και αλλού.
Σήμερα το χωριό Γωνέα δεν κατοικείται.
Ανεβαίνουν όμως κατά διαστήματα από τον Κότρωνα κάποιοι Καλλέργηδες για να φροντίσουν τα σπίτια τους και όταν ερωτώνται από επισκέπτες του χωριού για τους πύργους και τα πυργόσπιτα των οικογενειών του οικισμού, ονοματίζουν ως κατωτέρω και δείχνουν, να αυτός είναι:
• ο πύργος των Μπουνιάνων-Καλλέργηδων (Μπουνάκος),• η καμάρα των Μπακογιαννιάνων-Καλλέργηδων (Μπακογιάννης),
• το πυργάκι των Πικουλιάνων-Καλλέργηδων (Πίκουλας),
• τα πυργόσπιτα των Παπαδαντωνιάνων-Καλλέργηδων (Παπαντωνάκος),
• τα σπίτια των Στρατιάνων-Καλλέργηδων (Στρατάκος),
• των Κοφινιάνων-Καλλέργηδων (Κοφινάς-Κοφινάκος),
• των Χριστιάνων-Καλλέργηδων (Χριστάκος),
• των Αραπαντώνηδων-Καλλέργηδων (Αραπαντώνης),
• των Σιγούντων-Καλλέργηδων (Σιγούντος),
• των Κοντολεφιάνων-Καλλέργηδων (Κοντολέφας),
• των Σταθάκηδων-Καλλέργηδων (Σταθάκης),
• των Κοψαχειλιάνων-Καλλέργηδων (Κοψαχειλάκος),
• των Ζαβαλιάνων-Καλλέργηδων (Ζαβαλάκος),
όλων αυτών, ίσως και άλλων ανηκόντων στην μεγάλη Βυζαντινή οικογένεια των Καλλέργηδων, που επί Νικηφόρου Φωκά μετακινήθηκε από το Βυζάντιο και εγκαταστάθηκε στην Κρήτη και κλάδος της αργότερα κατέφυγε στη Μάνη.
Η πολυάνθρωπη οικογένεια των Καλλέργηδων της Γωνέας έχει διασπορά, εκτός από την:
• κώμη του Κότρωνα, της οποίας αποτελεί οικισμό, και στην οποία κατοικούν οι
οικογένειες: Μπουνάκος, Στρατάκος, Χριστάκος, Καλλέργης
και στα παρακάτω χωριά:
• Σκουτάρι: Κοψαχειλάκος-Καλλέργης,
• Καλύβια: Μπακογιάννης-Καλλέργης, Ζαβαλάκος-Καλλέργης
• Προσήλιο: Κοντολέφας-Καλλέργης,
• Σκάλα Λακεδαίμονος: Αραπαντώνης-Καλλέργης
• Ασωπό Επιδαύρου Λιμηράς: Σταθάκης-Καλλέργης,
• Βάτικα: Σταθάκης-Καλλέργης
Επίσης,
• Πειραιά, Αθήνα: Σιγούντος, Παπαντωνάκος, Πίκουλας, Καλλέργης.
• Λακωνία & Μεσσηνία: Ο κλάδος των Πικουλιάνων βρίσκεται και σε άλλα μέρη της
Λακωνίας και στη Μεσσηνία. Υπάρχει άποψη ότι οι Καλλέργηδες–Πικουλιάνοι (Πίκουλας) είχαν εγκατασταθεί στο Μυστρά, από την εποχή της δεσποτείας των Παλαιολόγων. Χρήζει όμως το όλο θέμα περαιτέρω έρευνας.
• Άγραφα: Οι οικογένειες Μπακογιάννη και Κουτρουμάνου κ.α., που υπάρχουν στην
Ευρυτανία, είναι αναντίρρητα Λακωνικής - Μανιάτικης καταγωγής και προέρχονται από τους Μανιάτες πολεμιστές, που κατέφυγαν στα Άγραφα μετά την αποτυχία της εκστρατείας του Ορλώφ στην Πελοπόννησο το έτος 1770μ.Χ. στην οποία οι Μανιάτες είχαν συμπράξει με τους Ρώσους και δέχθηκαν γι’ αυτό το λόγο τον απηνή διωγμό των Τουρκαλβανών με πολλές λεηλασίες και άγριες σφαγές. Η ύπαρξη των οικογενειών Κουτρουμάνου και Μπακογιάννη (Καλλέργη) στην Ευρυτανία ασφαλίζεται από τα ιστορικά γεγονότα και την υπάρχουσα παράδοση. Στον χειρόγραφο κώδικα 214 της βιβλιοθήκης της ιστορικής και εθνολογικής εταιρείας Αθηνών αναφέρεται οικισμός Κουτρουμάνη στην περιοχή της Ανατολικής Μάνης και από το 1715μ.Χ. μέχρι το 1723μ.Χ. στα χωριά Πύρριχος και Χιμάρα βρίσκουμε πέντε φορές να αναφέρονται μέλη της οικογένειας των Κουτρουμάνων.
Εδώ προσωπικά θα πρότεινα σε μια μελλοντική συμπληρωματική έκδοση να προστεθούν και τα κάτωθι ευρήματα:
• Προμύρι Ανατολικό Πήλιο: Κοφινάς – Καλλέργης
• Σκιάθος: Κοφινάς - Καλλέργης
